Decorum: co to jest? Definicja i pochodzenie
Decorum, termin wywodzący się z języka łacińskiego, od słowa decorus, które oznacza „to, co przystoi”, „wypada”, „jest stosowne” lub „piękne”, to fundamentalna zasada odnosząca się do zgodności treści z formą. Innymi słowy, decorum definiuje jednorodność stylistyczną dzieła, dbając o to, by wszystkie jego elementy harmonijnie współgrały ze sobą. W szerszym ujęciu, decorum jest także synonimem przyzwoitości, obyczajności i ogólnie pojętej stosowności zachowania lub wyglądu w określonych okolicznościach. Zrozumienie, co to jest decorum, jest kluczowe dla docenienia subtelności w sztuce, literaturze, a także w codziennych interakcjach społecznych.
Łacińskie znaczenie decorum: 'to, co przystoi’
Korzenie terminu decorum tkwią głęboko w łacinie, gdzie słowo to niosło ze sobą bogactwo znaczeń związanych z tym, co jest właściwe, godne, estetyczne i zgodne z przyjętymi normami. 'To, co przystoi’ to nie tylko kwestia zewnętrznej formy, ale również wewnętrznej harmonii i odpowiedniości do sytuacji. W kontekście starożytnych Rzymian, decorum odnosiło się do wyważonego zachowania, odpowiedniego stroju, a także do właściwego sposobu wyrażania myśli i emocji, które byłyby spójne z godnością osoby i powagą chwili. To pojęcie stanowiło fundament etykiety i dobrych manier, podkreślając znaczenie utrzymania właściwej postawy w każdej sytuacji.
Zasada decorum w starożytności
Arystoteles, Cyceron i Horacy – twórcy zasady
Zasada decorum, jako ugruntowany koncept estetyczny i retoryczny, swoje początki zawdzięcza starożytnym myślicielom. To właśnie Arystoteles jako pierwszy sformułował kluczowe założenia tej zasady, które następnie były rozwijane i udoskonalane przez takich filozofów i pisarzy jak Cyceron i Horacy. Ich prace stanowiły fundament dla późniejszego rozumienia i stosowania decorum w literaturze i sztuce, podkreślając znaczenie spójności i właściwości w dziele. Ci myśliciele dostrzegali, jak ważna jest harmonia pomiędzy treścią a formą, aby dzieło mogło wywołać zamierzony efekt i być w pełni zrozumiałe dla odbiorcy.
Kluczowe elementy zasady decorum
Kluczowe elementy zasady decorum obejmowały kilka fundamentalnych aspektów, które miały zapewnić spójność i właściwość dzieła. Po pierwsze, styl języka musiał być dostosowany do charakteru poruszanych tematów. Oznaczało to używanie bogatego i podniosłego języka w dziełach o doniosłej tematyce, a bardziej prostego i potocznego w tekstach o lżejszym charakterze. Po drugie, dobór postaci musiał być zgodny z ich statusem, wiekiem i charakterem. Bohaterowie powinni zachowywać się i mówić w sposób odpowiadający ich pozycji społecznej, wieku i osobowości, co budowało wiarygodność opowieści. Wreszcie, zgodność gatunku literackiego z przypisanymi mu postaciami i stylem narracji była absolutnie kluczowa. Każdy gatunek miał swoje konwencje, których należało przestrzegać, aby dzieło było uznane za poprawne stylistycznie.
Decorum a zgodność stylu i tematu
Zgodność stylu i tematu stanowiła serce zasady decorum w literaturze antycznej. Oznaczało to, że język, słownictwo i składnia musiały być starannie dobrane, aby odzwierciedlać powagę, podniosłość lub lekkość poruszanej materii. Na przykład, epos wymagał stylu podniosłego, pełnego metafor i porównań, podczas gdy komedia dopuszczała język bardziej potoczny, a nawet wulgarny. Ta jednorodność stylistyczna była postrzegana jako gwarancja spójności i estetycznej doskonałości dzieła. Naruszenie tej zasady mogło prowadzić do dysonansu i osłabienia przekazu artystycznego, dlatego autorzy przykładali ogromną wagę do tego, aby ich dzieła były przykładem nienagannej zgodności treści z formą.
Zastosowanie decorum w dziele literackim
Decorum a gatunek literacki i dobór postaci
Zasada decorum w dziele literackim nakładała na twórców obowiązek utrzymania spójności pomiędzy wyborem gatunku a charakterystyką postaci oraz stylem narracji. Każdy gatunek literacki miał swoje ustalone konwencje, które dyktowały, jakie postaci mogą się w nim pojawić i w jaki sposób powinny być przedstawione. Na przykład, w tragedii antycznej pojawiały się postacie królewskie lub szlachetnie urodzone, mówiące w sposób podniosły i wyrażające głębokie emocje. W komedii natomiast mogli występować bohaterowie z niższych warstw społecznych, posługujący się językiem bardziej swobodnym, a nawet rubasznym. Dbanie o tę zgodność było kluczowe dla utrzymania wiarygodności świata przedstawionego i prawidłowego odbioru dzieła przez czytelnika.
Naruszenie i odrzucenie zasady decorum
Zasada decorum, mimo swojej długiej historii i wpływu, nie była wieczna i podlegała ewolucji. W historii literatury można wskazać momenty, gdy była ona celowo naruszana lub wręcz odrzucana. William Szekspir, jeden z najwybitniejszych dramaturgów, często łamał zasady decorum, mieszając style, wprowadzając postacie z różnych sfer społecznych do jednego dzieła, czy też zestawiając sceny tragiczne z komicznymi. To podejście, choć kontrowersyjne w jego czasach, okazało się niezwykle płodne artystycznie. Później, w epoce romantyzmu, zasada decorum została w dużej mierze odrzucona na rzecz większej swobody twórczej, indywidualizmu i eksploracji nowych form wyrazu, które często łamały dotychczasowe konwencje estetyczne. Niemniej jednak, decorum wciąż obowiązywało w epokach nawiązujących do starożytności, takich jak renesans i klasycyzm, które starały się naśladować wzorce antyczne.
Decorum dzisiaj: znaczenie w zachowaniu i wyglądzie
Stosowność zachowania i wyglądu w danych okolicznościach
Współcześnie termin decorum nabrał nieco innego, choć pokrewnego znaczenia, odnosząc się przede wszystkim do stosowności zachowania lub wyglądu w danych okolicznościach. Jest to umiejętność dostosowania swojego postępowania, ubioru i sposobu bycia do kontekstu społecznego, sytuacji czy stopnia formalności. Decorum w tym sensie oznacza posiadanie wyczucia, co jest akceptowalne, eleganckie i odpowiednie w danej sytuacji, na przykład podczas ważnego spotkania biznesowego, uroczystości rodzinnej czy wizyty w instytucji publicznej. Dbałość o decorum w życiu codziennym świadczy o kulturze osobistej i szacunku dla innych.
Decorum a teoria trzech stylów
Zasada decorum jest również ściśle powiązana z teorią trzech stylów, która wywodzi się z retoryki antycznej. Teoria ta wyróżnia styl poważny (wysoki), styl prosty (średni) i styl codzienny (niski). Każdy z tych stylów jest odpowiedni dla innego typu treści i odbiorcy. Styl poważny, charakteryzujący się bogactwem języka, złożoną składnią i podniosłym tonem, jest przeznaczony do dzieł o doniosłej tematyce, takich jak eposy czy tragedie. Styl prosty, bardziej umiarkowany, nadaje się do dzieł o charakterze dydaktycznym lub historycznym. Styl codzienny, używający potocznego języka i prostych konstrukcji, jest odpowiedni dla komedii czy listów prywatnych. Decorum polega na właściwym dopasowaniu wybranego stylu do treści dzieła, zapewniając tym samym jego spójność i właściwy odbiór.
Dodaj komentarz